Баасан гариг 2025/06/20
Доллар 0.00
Улаанбаатар0 C
ӨМНӨГОВЬ АЙМГИЙН ДАЛАНЗАДГАД ХОТОД “ХОТЫН ӨДӨР” АРГА ХЭМЖЭЭ ЗОХИОН БАЙГУУЛАГДАЖ БАЙНА2025-05-30 15:47 GMT+8 | 316 удаа МОНГОЛ УЛСЫН ХУРЦ АРСЛАН ГОМБО-АЮУШИЙН ДЭМҮҮЛ АГСНЫ НЭРЭМЖИТ ХҮЧИТ 128 БӨХИЙН БАРИЛДААН БОЛЛОО.2025-05-26 10:19 GMT+8 | 188 удаа Өмнөговь аймгийн Засаг дарга Н.Энхбат: Улсын төсвийн татаас нэмэгдэж, орон нутагт үлдэх төсөв багасч байгаа ч бүтээн байгуулалтаа тасралтгүй үргэлжлүүлэхээр ажиллаж байна2025-05-23 11:20 GMT+8 | 1340 удаа ӨМНӨГОВЬ АЙМГИЙН ДАЛАНЗАДГАД СУМАНД “ГОВИЙН ОЮУ ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖИХ САН”-ГИЙН САНХҮҮЖИЛТЭЭР 200 ХҮҮХДИЙН ЦЭЦЭРЛЭГ БАРИГДАНА2025-05-14 10:54 GMT+8 | 240 удаа ГАШУУНСУХАЙТ-ГАНЦМОД БООМТЫН ХИЛ ДАМНАСАН ТӨМӨР ЗАМЫН БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТЫН АЖЛЫН НЭЭЛТИЙН ЁСЛОЛ БОЛЛОО2025-05-14 10:42 GMT+8 | 388 удаа ГОВИЙН БҮСИЙН АЙМГУУДЫН ТӨЛӨӨЛӨГЧ НАРЫН УУЛЗАЛТ ЗОХИОН БАЙГУУЛАГДАЖ БАЙНА2025-05-12 07:41 GMT+8 | 400 удаа “ТАВАНТОЛГОЙ” КОМПАНИ “ТАТВАР ТӨЛӨЛТӨӨРӨӨ ТЭРГҮҮЛЭГЧ ТОП-10” КОМПАНИЙ НЭГЭЭР ШАЛГАРЛАА2025-05-05 22:12 GMT+8 | 380 удаа ӨМНӨГОВЬ АЙМАГ АГААРЫН ТЭЭВРИЙН ХӨНГӨЛӨЛТТЭЙ ҮЙЛЧИЛГЭЭГ ИРГЭДДЭЭ ХҮРГЭНЭ.2025-04-30 12:08 GMT+8 | 472 удаа ХУВААРИЙН ДАГУУ НӨАТ-ЫН БУЦААН ОЛГОЛТЫГ ИРГЭДИЙН ДАНСАНД ШИЛЖҮҮЛНЭ2025-04-30 11:57 GMT+8 | 312 удаа ӨМНӨГОВЬ АЙМАГТ “ХАВАР” УРАН ЗУРГИЙН ҮЗЭСГЭЛЭН ЗОХИОН БАЙГУУЛАГДАЖ БАЙНА.2025-04-28 20:26 GMT+8 | 308 удаа ӨМНӨГОВЬ АЙМАГ САНХҮҮГИЙН БОЛОВСРОЛ ОЛГОХ МЭДЭЭЛЛИЙН ТӨВТЭЙ БОЛЖЭЭ2025-04-17 12:45 GMT+8 | 568 удаа УУЛ УУРХАЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ БИРЖИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬД НЭМЭЛТ, ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ” ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙГ ХЭЛЭЛЦЭНЭ2025-04-17 12:29 GMT+8 | 420 удаа ӨНӨӨДӨР УИХ-ЫН ЧУУЛГАНЫ НЭГДСЭН ХУРАЛДААНААР ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДЛУУД2025-04-17 12:12 GMT+8 | 328 удаа ОЙРЫН ӨДРҮҮДИЙН ЦАГ АГААРЫН УРЬДЧИЛСАН МЭДЭЭ /Нийт нутгаар/2025-04-17 11:52 GMT+8 | 320 удаа ӨМНӨГОВЬ АЙМАГ ХҮНС, ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН САЛБАРЫНХАА МЭРГЭЖИЛТНҮҮДИЙН НЭГДСЭН ЗӨВЛӨГӨӨНИЙГ ЗОХИОН БАЙГУУЛЖ БАЙНА2025-04-14 13:34 GMT+8 | 540 удаа ЗЭЭЛИЙН МЭДЭЭЛЛИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬД НЭМЭЛТ, ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛӨӨС ОНЦЛОХ ЗААЛТУУД2025-04-14 13:26 GMT+8 | 368 удаа АЗИЙН АВАРГА ШАЛГАРУУЛАХ "FIBA 3X3-2025" САГСАН БӨМБӨГИЙН ТЭМЦЭЭН АВАРГААР АВСТРАЛИЙН БАГ ШАЛГАРЛАА.2025-04-14 13:08 GMT+8 | 328 удаа ӨМНӨГОВЬ АЙМАГТ “ИХ ГОВИЙН ХАВРЫН БАЯР-2025” АРГА ХЭМЖЭЭ ЗОХИОН БАЙГУУЛАГДЛАА.2025-04-04 12:20 GMT+8 | 340 удаа “ӨСӨЛТТЭЙ ӨМНӨГОВЬ-ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА 2025” ЗӨВЛӨЛДӨХ УУЛЗАЛТ 2 ДАХЬ ӨДРӨӨ ҮРГЭЛЖИЛЖ БАЙНА2025-04-04 11:49 GMT+8 | 448 удаа НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ХҮРТЭЭМЖИЙГ НЭМЭГДҮҮЛЖ 6 АВТОБУСЫГ ҮЙЛЧИЛГЭЭНД ЯВУУЛЖ ЭХЭЛЛЭЭ.2025-04-02 12:32 GMT+8 | 384 удаа АШИГТ МАЛТМАЛЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГЫН ТӨСӨЛ БОЛОВСРУУЛАХ АЖЛЫН ХЭСЭГ ХУРАЛДЛАА2025-04-02 12:19 GMT+8 | 368 удаа МУГТ Ц.РАДНАА МАСТЕРУУДЫН ДАШТ-ЭЭС ЗУРГААН АЛТАН МЕДАЛЬ ХҮРТЭЖ, ЗАРИМ РЕКОРДУУДЫГ ШИНЭЧИЛЛЭЭ2025-03-31 10:37 GMT+8 | 476 удаа ӨРХИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨВҮҮДТЭЙ ХАМТРАН АЖИЛЛАХ ГЭРЭЭГ БАЙГУУЛЛАА2025-03-31 10:24 GMT+8 | 512 удаа УИХ, ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ГИШҮҮД ШИВЭЭХҮРЭН БООМТОД АЖИЛЛАЖ БАЙНА2025-03-31 10:12 GMT+8 | 428 удаа ЦАГ АГААРЫН МЭДЭЭ2025-03-31 09:43 GMT+8 | 460 удаа БИРЖИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬД НЭМЭЛТ, ӨӨРЧЛӨЛТ ОРУУЛАХ ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙГ ӨРГӨН МЭДҮҮЛЛЭЭ2025-03-28 15:36 GMT+8 | 444 удаа ДӨРӨВДҮГЭЭР САРЫН 1-НЭЭС САЙН ДУРЫН ДААТГУУЛАГЧ 106.920 ТӨГРӨГ ТӨЛНӨ2025-03-28 14:07 GMT+8 | 456 удаа ӨМНӨГОВЬ АЙМГИЙН АНХНЫ ДАРГА, ТӨР НИЙГМИЙН НЭРТ ЗҮТГЭЛТЭН ЖАМСРАНГИЙН САМБУУГИЙН МЭНДЭЛСНИЙ 130 ЖИЛИЙН ОЙ ЭНЭ ЖИЛ ТОХИОЖ БАЙНА2025-03-27 19:05 GMT+8 | 496 удаа Т.МӨНХСАЙХАН: ДОНОРЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГЫГ ДАХИН ӨРГӨН БАРИХ АСУУДАЛ ЯРИГДАЖ БАЙНА2025-03-27 17:38 GMT+8 | 404 удаа ГАШУУНСУХАЙТ-ГАНЦМОД БООМТЫН ХИЛ ХОЛБОЛТЫН ТӨМӨР ЗАМЫН ЗГ ХООРОНДЫН ХЭЛЭЛЦЭЭРИЙГ СОЁРХОН БАТАЛЛАА2025-03-27 11:56 GMT+8 | 412 удаа

ТУГАЛЫН ЦОХИО БУЮУ ТУГИЙН ЦОХИОНЫ ДОМОГ

НИЙТЭЛСЭН: 2020-03-15 17:34 GMT+8

Өмнөговь аймгийн төдийгүй манай орны хэн бүхний андахгүй болсон Тугийн цохио Цогтцэций суманд оршдог юм. 1932 оны үед говь нутгий өмнө хязгаарт хөл үймээн ихтэй байлаа. Төр засаг солигдоод удаагүй байсан үе, төөрч будилсан хэсэг хүмүүс эх ороноосоо дүрвэж өвөрлөгч нутагт цагаачлана гарахаар нүүж байсны зэрэгцээ тэднийг эх нутагтаа эргэж ирэхийг ятган сэнхрүүлэх ажил бас давхцаж учир нь олдохгүй үймээн болж байсан тэр үед Цогт сумын эвлэлийн үүрийн дарга Т.Бор ард түмнийхээ дунд үнэнийг ухуулан явж байгаа харгис хэрцгий хүмүүсийн гарт өртөж гал халуун 18 насандаа амиа алдсан нэгэн түүх Тугийн цохио хэмээх хадархаг толгодуудтай холбоотой билээ. Болж өнгөрсөн энэ үнэн явдалд түүхийн хуудсанд мөнхрөн бичигдсэн бол ард түмний дунд яригдаж ирсэн Тугийн цохионы тухай нэгэн домог байдаг юм даа.

Эрт дээр үед энэ цохионд аргаль, угалз хоёр амар жимэр аятай тухтай амьдарч байжээ. Уул, ус, ургамал, амьтныг уужим сэтгэлээсээ ухааран хайрлаж ирсэн уугуул нутгийнхаа уламжлалт заншлаар улирлын дөрвөн цагт эндээс холдоггүй эмгэн, өвгөн хоёр өнөөх хос гөрөөсийг өмгөөлөн хамгаалж өвөл, хаврын тарчиг цагт ч өвс тэжээл тавин өгч өвөлжөө бууцандаа хүртэл хэвтүүлэн өмөг түшигтээ багтаан арчилдаг байжээ. Навч цэцэг дэлгэрсэн налгар сайхан хаврын нэг өдөр нарлаг ээвэр цохионы энгэрт аргаль нярайлж өхөөрдөм хөөрхөн тугал төрүүлжээ. (Нутгийнхан аргалийн хургыг тугал гэцгээдэг)

 Энэ хорвоод эх үрсийн элбэрэл хайр энгүй байдаг хойно энхрий бяцхан үрээ эх аргаль элэг зүрхнээсээ хайрлаж, өсгөн ээвэр дулаан хад, асга, эрэг бутанд нуун унтуулж энх амгалан амьдарч байжээ.  Гэтэл нэг өдөр айван тайван идээшилж явсан аргалийн сэтгэлд асганд нуусан тугалд нь аюул тохиолдож байгаа мэт зөн билэг гэнэт төрөхөд тугалаа нуусан газар руугаа сэмээрхэн өнгийтөл хөх чоно хөлөө атиран навтайж, хөнгөн алхаж, хөвчрөн сунаж хөөрхий бяцхан үрийг нь хөнөөхөөр дөхөж байгааг эх аргаль харангуут энэрэлт үрээ аврахаар эрч хүчээ хөвчлөн ухасхийж эрлэгийн эзэн чоно руу дайрч улаан хадтай хавсран мөргөтөл хар муу араатан харин эх аргалийн хатуу бөөрөнд хахир хурц соёогоо шигтгэж амжжээ.

                           

Хонгор үрээ хамгаалсан эх, хортон муу дайсан чоно ч хоёулаа зэрэг хорвоогоос хальсан гэнэ. Өндөр цохионы энгэрт өлсөж цангасан өнчин тугалыг өрөвч сэтгэлтэй өвгөн, эмгэн хоёр барьж ирээд өл хоол залгуулж, өсгөн тэнхрүүлээд өнөөх цохионд буцааж тавьсан гэдэг. Тэр цагаас хойш энэ нутгийг Тугалын цохио гэх үе улиран цаг хугацаа өнгөрөхөд Тугал гэдэг үг нь Туг болон өөрчлөгдөж Тугийн цохио гэдэг болжээ. Энэ хорвоод эх үрсийн элбэрэл хосгүй гэдэг энэ дээ хэмээн домог төгсдөг

                                                                            Ахмад багш Ц.Лувсанцэрэн