Мягмар гариг 2024/03/19
Доллар 0.00
Улаанбаатар0 C
DZ CUP-2023” ӨСВӨР ҮЕИЙН ВОЛЕЙБОЛЫН АВАРГА ШАЛГАРУУЛАХ ТЭМЦЭЭН АМЖИЛТТАЙ ЗОХИОН БАЙГУУЛАГДАЖ ӨНДӨРЛӨЛӨӨ2023-12-08 14:45 GMT+8 | 244 удаа ДАЛАНЗАДГАД СУМЫН АХМАДУУДАД СУРГАЛТ ЗОХИОН БАЙГУУЛЛАА2023-12-04 14:20 GMT+8 | 272 удаа “СУРАГЧ СОЛИЛЦОО” ХӨТӨЛБӨР ХЭРЭГЖИЖ БАЙНА.2023-11-17 14:38 GMT+8 | 244 удаа ӨМНӨГОВЬ АЙМГИЙН ЦОГТ-ОВОО СУМЫН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨВИЙН ШИНЭ БАРИЛГА АШИГЛАЛТАД ОРЛОО2023-11-11 13:46 GMT+8 | 568 удаа ӨМНӨГОВЬ АЙМГИЙН ОТОРЧИД ДОЛООН АЙМГИЙН НУТАГТ ОТОРЛОЖ БАЙНА.2023-11-11 13:29 GMT+8 | 196 удаа “ШҮД УГААЛТЫН АВАРГА” ШАЛГАРУУЛАХ ТЭМЦЭЭН АМЖИЛТТАЙ ЗОХИОН БАЙГУУЛАГДЛАА.2023-11-11 13:26 GMT+8 | 228 удаа “ЭРЭГТЭЙЧҮҮД БА ЭРҮҮЛ МЭНД” СУРГАЛТ НӨЛӨӨЛЛИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЗОХИОН БАЙГУУЛАГДЛАА.2023-11-11 13:15 GMT+8 | 236 удаа ДАЛАНЗАДГАД ХОТ, ЯПОН УЛСЫН КҮНИТАЧИ ХОТТОЙ ХАМТРАН АЖИЛЛАХААР БОЛЛОО2023-11-11 13:13 GMT+8 | 480 удаа 2000 ШИРХЭГ ХАЙЛААСНЫ НӨХӨН СУУЛГАЛТ ХИЙЛЭЭ2023-11-11 13:08 GMT+8 | 252 удаа САНХҮҮ, НЯГТЛАН БОДОХ БҮРТГЭЛИЙН МЭРГЭЖИЛТЭН БЭЛТГЭХ ЭЧНЭЭ СУРГАЛТ ЭХЭЛЛЭЭ.2023-11-11 13:07 GMT+8 | 204 удаа СУРГАЛТ ЗОХИОН БАЙГУУЛЛАА2023-11-11 13:04 GMT+8 | 204 удаа ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖӨӨР ХАНГАЛАА.2023-11-11 12:57 GMT+8 | 228 удаа 1-Р ОРОН СУУЦНЫ ДАХИН ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН БАРИЛГЫН АЖИЛ 80 ХУВЬД ХҮРЛЭЭ2023-09-27 09:45 GMT+8 | 420 удаа ИРГЭД 20 МЯНГАН СУУЛГАЦ БЭЛТГЭН НИЙЛҮҮЛНЭ2023-09-27 09:22 GMT+8 | 516 удаа ТӨРИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ АЛБАН ХААГЧИД САР БҮР 610 МЯНГАН ТӨГРӨГИЙН НЭМЭГДЭЛ ЦАЛИН АВНА2023-09-26 20:26 GMT+8 | 372 удаа ЭЛСЭЛТИЙН ЕРӨНХИЙ ШАЛГАЛТАД ХАМГИЙН ӨНДӨР ОНОО АВСАН СУРАГЧ, БАГШ НАРТ ХҮНДЭТГЭЛ ҮЗҮҮЛЛЭЭ2023-08-12 22:30 GMT+8 | 412 удаа Шилдэг оюутанууд Минск хотын Их сургуульд суралцахаар болжээ.2023-08-12 22:26 GMT+8 | 1080 удаа “БУМБАРДАЙ” ХҮҮХДИЙН ЗУНЫ ЭЛСНИЙ СУВИЛАЛ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛЖ БАЙНА.2023-08-12 22:25 GMT+8 | 544 удаа Сум дундын ойн ангийн бүтээн байгуулалт өрнөж байна.2023-08-12 22:20 GMT+8 | 772 удаа  БАЯСАХ БАГТ АРХЕОЛОГИЙН СУДАЛГАА ХИЙГДЛЭЭ.2023-08-12 22:19 GMT+8 | 748 удаа ИРГЭНИЙ ЗӨВЛӨЛ НЬ ЦАГДААГИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНД ДЭМЖЛЭГ ҮЗҮҮЛЭХ, ХЯНАЛТ ТАВИХ ҮҮРЭГТЭЙ АЖИЛЛАЖ БАЙНА.2023-08-12 22:18 GMT+8 | 424 удаа СУРГАЛТ ЗОХИОН БАЙГУУЛЛАА.2023-08-12 22:06 GMT+8 | 428 удаа ӨМНӨГОВЬ АЙМАГ 2022 ОНЫ АЖИЛ ҮЙЛСЭЭРЭЭ МАНЛАЙЛЖ МОНГОЛ УЛСЫН ШИЛДЭГ АЙМГААР ШАЛГАРЛАА2023-08-12 21:56 GMT+8 | 432 удаа АНХНЫ САЙДЫН НЭРЭМЖИТ ШАГНАЛЫГ АХМАД Д.ОДХҮҮ ХҮРТЛЭЭ2023-08-12 21:49 GMT+8 | 628 удаа МОНГОЛ УЛСЫН ХӨДӨЛМӨРИЙН БААТАР, ГАВЪЯАТ МЕХАНИКЖУУЛАГЧ Ц.ШАТАРЫН МЭНДЭЛСНИЙ 100 ЖИЛИЙН ОЙГ ТЭМДЭГЛЭН ӨНГӨРҮҮЛЛЭЭ.2023-08-02 22:01 GMT+8 | 1008 удаа ИТХ-ЫН ЗӨВЛӨЛИЙН ХУРАЛ ХУРАЛДЛАА.2023-08-01 21:58 GMT+8 | 388 удаа УДАМ ЗАЛГАСАН ЗАЛУУ МАЛЧДЫГ ДЭМЖИН АЖИЛЛАЖ БАЙНА.2023-06-21 20:25 GMT+8 | 492 удаа ЗАЛУУСЫГ ГАРААНЫ БИЗНЕС ЭХЛҮҮЛЭХЭД ДЭМЖЛЭГ ҮЗҮҮЛЛЭЭ.2023-06-21 20:24 GMT+8 | 628 удаа МАТЕМАТИКИЙН 60 ДАХЬ УДААГИЙН ОЛИМПИАД ӨМНӨГОВЬ АЙМАГТ БОЛНО2023-06-21 20:19 GMT+8 | 656 удаа ДҮГНЭЛТ, ХЭЛЭЛЦҮҮЛГИЙГ ЗОХИОН БАЙГУУЛЛАА.2023-06-21 20:17 GMT+8 | 536 удаа

ТУГАЛЫН ЦОХИО БУЮУ ТУГИЙН ЦОХИОНЫ ДОМОГ

НИЙТЭЛСЭН: 2020-03-15 17:34 GMT+8

Өмнөговь аймгийн төдийгүй манай орны хэн бүхний андахгүй болсон Тугийн цохио Цогтцэций суманд оршдог юм. 1932 оны үед говь нутгий өмнө хязгаарт хөл үймээн ихтэй байлаа. Төр засаг солигдоод удаагүй байсан үе, төөрч будилсан хэсэг хүмүүс эх ороноосоо дүрвэж өвөрлөгч нутагт цагаачлана гарахаар нүүж байсны зэрэгцээ тэднийг эх нутагтаа эргэж ирэхийг ятган сэнхрүүлэх ажил бас давхцаж учир нь олдохгүй үймээн болж байсан тэр үед Цогт сумын эвлэлийн үүрийн дарга Т.Бор ард түмнийхээ дунд үнэнийг ухуулан явж байгаа харгис хэрцгий хүмүүсийн гарт өртөж гал халуун 18 насандаа амиа алдсан нэгэн түүх Тугийн цохио хэмээх хадархаг толгодуудтай холбоотой билээ. Болж өнгөрсөн энэ үнэн явдалд түүхийн хуудсанд мөнхрөн бичигдсэн бол ард түмний дунд яригдаж ирсэн Тугийн цохионы тухай нэгэн домог байдаг юм даа.

Эрт дээр үед энэ цохионд аргаль, угалз хоёр амар жимэр аятай тухтай амьдарч байжээ. Уул, ус, ургамал, амьтныг уужим сэтгэлээсээ ухааран хайрлаж ирсэн уугуул нутгийнхаа уламжлалт заншлаар улирлын дөрвөн цагт эндээс холдоггүй эмгэн, өвгөн хоёр өнөөх хос гөрөөсийг өмгөөлөн хамгаалж өвөл, хаврын тарчиг цагт ч өвс тэжээл тавин өгч өвөлжөө бууцандаа хүртэл хэвтүүлэн өмөг түшигтээ багтаан арчилдаг байжээ. Навч цэцэг дэлгэрсэн налгар сайхан хаврын нэг өдөр нарлаг ээвэр цохионы энгэрт аргаль нярайлж өхөөрдөм хөөрхөн тугал төрүүлжээ. (Нутгийнхан аргалийн хургыг тугал гэцгээдэг)

 Энэ хорвоод эх үрсийн элбэрэл хайр энгүй байдаг хойно энхрий бяцхан үрээ эх аргаль элэг зүрхнээсээ хайрлаж, өсгөн ээвэр дулаан хад, асга, эрэг бутанд нуун унтуулж энх амгалан амьдарч байжээ.  Гэтэл нэг өдөр айван тайван идээшилж явсан аргалийн сэтгэлд асганд нуусан тугалд нь аюул тохиолдож байгаа мэт зөн билэг гэнэт төрөхөд тугалаа нуусан газар руугаа сэмээрхэн өнгийтөл хөх чоно хөлөө атиран навтайж, хөнгөн алхаж, хөвчрөн сунаж хөөрхий бяцхан үрийг нь хөнөөхөөр дөхөж байгааг эх аргаль харангуут энэрэлт үрээ аврахаар эрч хүчээ хөвчлөн ухасхийж эрлэгийн эзэн чоно руу дайрч улаан хадтай хавсран мөргөтөл хар муу араатан харин эх аргалийн хатуу бөөрөнд хахир хурц соёогоо шигтгэж амжжээ.

                           

Хонгор үрээ хамгаалсан эх, хортон муу дайсан чоно ч хоёулаа зэрэг хорвоогоос хальсан гэнэ. Өндөр цохионы энгэрт өлсөж цангасан өнчин тугалыг өрөвч сэтгэлтэй өвгөн, эмгэн хоёр барьж ирээд өл хоол залгуулж, өсгөн тэнхрүүлээд өнөөх цохионд буцааж тавьсан гэдэг. Тэр цагаас хойш энэ нутгийг Тугалын цохио гэх үе улиран цаг хугацаа өнгөрөхөд Тугал гэдэг үг нь Туг болон өөрчлөгдөж Тугийн цохио гэдэг болжээ. Энэ хорвоод эх үрсийн элбэрэл хосгүй гэдэг энэ дээ хэмээн домог төгсдөг

                                                                            Ахмад багш Ц.Лувсанцэрэн