Өмнөговь аймаг уул уурхайн баялаг ихтэй нутаг. Өнөөдрийн байдлаар Өмнөговь аймагт 12 уурхай үйл ажиллагаа явуулж, стратегийн ач холбогдолтой томоохон төслүүд хэрэгжиж байна. Саяхан Татварын Ерөнхий газраас 2019 онд хамгийн их татвар төлсөн аж ахуйн нэгжүүдийг эрэмбэлснээ зарлалаа. Хамгийн их татвар төлсөн 10 аж ахуйн нэгжийн 6 нь буюу 60 хувь нь Өмнөговь аймагт уул уурхайн үйл ажиллагаа явуулдаг аж ахуйн нэгжүүд багтжээ. Эдгээр 6 компани болох “Эрдэнэс Тавантолгой”, “Оюутолгой”, “Энержи ресурс”, орон нутгийн өмчит “Тавантолгой”, “Ти Ти Жи Ви Си Өү”, “Монголын Алт” МАК компаниуд нийт 1.5 их наяд төгрөгийн татварыг улсад төлсөн нь улсын төсвийн 10 хувийг бүрдүүлжээ.
Төсвийн 10 хувийг зөвхөн Өмнөговь аймагт үйл ажиллагаа явуулж буй уул уурхайгаас бүрдүүлсэн нь говь нутгийн баялгийн өгөөж ямар хэмжээнд байгааг харуулж байна. Говь нутгийн иргэд энэ олон уурхайн үйл ажиллагаа тогтвортой явагдахад ямар ч саад тотгор үзүүлэлгүй эх орныхоо эрх ашгийг эрхэмлэж иргэн хүнийхээ эрх ашгийг хойш тавьсаар ирсэн.
Энэ сумын баруун хэсэгт Тавантолгойн бүлэг орд байрладаг бол хойд хэсгээр нь уул уурхайн кэмпүүд байрлаж, уурхайн ачаа тээврийн зам болж талхлагдаж малчин түмэн амьдрахад хүнд болоод удаж байна. Харин урд хэсэг нь Гашуунсухайтын нүүрсний зам байрладаг. Энэ замаар өдөрт хэчнээн зуун том оврын тээврийн хэрэгсэл өдөр шөнөгүй эрдэс баялаг зөөж буйг монголчууд бүгд мэднэ. Ингээд харахаар Цогтцэций сумын баруун, хойд, урд бүс нутаг мал аж ахуй эрхлэх нь боломжгүй болсон...
Тодруулбал Өмнөговьчууд уул уурхайн сөрөг нөлөөлөлд хамгийн их өртөж хүндхэн нөхцөлд амьдардаг гэлээ ч уул уурхай, түүний дагасан томоохон бүтээн байгуулалт, улс орны томоохон төслүүдийг ямагт дэмжсээр ирсэн юм. Тэр дундаа Цогтцэцийчүүд. Энэ сумын баруун хэсэгт Тавантолгойн бүлэг орд байрладаг бол хойд хэсгээр нь уул уурхайн кэмпүүд байрлаж, уурхайн ачаа тээврийн зам болж талхлагдаж малчин түмэн амьдрахад хүнд болоод удаж байна. Харин урд хэсэг нь Гашуунсухайтын нүүрсний зам байрладаг. Энэ замаар өдөрт хэчнээн зуун том оврын тээврийн хэрэгсэл өдөр шөнөгүй эрдэс баялаг зөөж буйг монголчууд бүгд мэднэ. Ингээд харахаар Цогтцэций сумын баруун, хойд, урд бүс нутаг мал аж ахуй эрхлэх нь боломжгүй болсон...
Цогтцэцийчүүд газар нутгийнхаа 1/4-ийг улс орныхоо эрх ашиг, эдийн засагт зориулж, хэдэн зуун жилээр амьдарч ирсэн өвөг дээдсийнхээ үлдээсэн амин булаг болсон ус, бэлчээр, байгаль орчин, уламжлал мал аж ахуй гээд олон зүйлээ золиосолж, тал нутагтаа таатай амьдрах боломжгүй болсоор байна. Гэвч тэд уул, усаа харамлаж, тэмцэж, жагсаад уул уурхайн компаниудыг хөөж туусан удаагүй. Говийн хүний уужуу сэтгэлээр хандаж, тэсч тэвчиж өнөөдрийг хүрчээ. Гэтэл сүүлийн жилүүдэд төрийн эрх мэдэлтнээсээ авахуулаад хувийн хэвшил, цаашлаад хурган дарга нар дураараа дургиж, Цогтцэцийчүүдийн эрх ашгийг уландаа гишгэж, говьчуудын уламжлалт мал ахуйг үгүй хийхээр, үлдсэн жаахан газар нутгийг “ булаах ажиллагаа” явуулж эхэлсэн нь харамсалтай.
Түүний нэг жишээ Тавантолгой-Ханбогд-Ханги мандал чиглэлийн авто замын төсөл. Энэ замын чиглэл 2018 онд УИХ-ын тогтоолоор батлагдсан концессийн жагсаалтанд Ханбогд сумаар дайран өнгөрөх чиглэлтэй байсан. Гэтэл Өмнөговь аймгаас сонгогдсон УИХ-ын гишүүн Л.Энхболд, Манлай сумаас сонгогдсон аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгч аймгийн ИТХ-ын дарга Х.Сугир нарын хүсэлтээр энэхүү замын трассыг Цогтцэций сумын Билгэх, Сийрст багийн нутгаар Манлай сумын урдуур болгон өөрчлөн, концесс эзэмшигч нь замын ажлаа барихаар улайрч байна. Өөрчилсөн трансаар Манлай сумын урдуур дайран өнгөрөх энэ зам нь Цогтцэций сумын Сийрст, Билгэх, Манлай сумын Жаргалант, Ханбогд сумын Баян багийн нутгаар дайран өнгөрөхөөр байгаа нь цэцийчүүдийн малаа бэлчээх үлдсэн жаахан нутаг болон Ханбогд, Манлай сумын газар нутгийг нүүрсний зам болгон сүйдлэхээр болоод байна.
Тавантолгой- Манлай -Ханги мандал чиглэлийн зам нь Цогтцэций сумын Сийрст, Билгэх, Манлай сумын Жаргалант, Ханбогд сумын Баян багийн нутгаар дайран өнгөрөхөөр байгаа нь цэцийчүүдийн малаа бэлчээх үлдсэн жаахан газар нутгийг нь нүүрсний зам болгон сүйдлэхээр болоод байна.
Эрхэм Ерөнхий сайдаа, Говь шанхын нутаг өдрөөс өдөрт цөлжиж, уух ус нь ховордож, мал бэлчээх нутаг нь багасч, бэлчээр, ургамлын доройтолд орж хүндхэн нөхцөлтэй байгаа ч цэцийчүүд улс орны эдийн засагт хувь нэмрээ оруулж буй Тавантолгойн бүлэг ордын үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, нүүрсний экспортыг нэмэгдүүлэх таны олон олон шийдвэрийг дэмжиж, Гашуунсухайт чиглэлийн зэрэгцээ шинэ зам, Тавантолгой Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замын бүтээн байгуулалтыг дэмжин ажиллаж байна. Харин Ханги мандалын чиглэлд нүүрсний зам барьж Цогтцэцийчүүдийн таван хошуу малаа бэлчээх үлдсэн жаахан газрыг минь булааж буйг хүлээн зөвшөөрч чадахгүй учир Тавантолгой Ханги мандалын чиглэлийн нүүрсний замын концессийн гэрээгээ цуцлахыг Цогтцэцийчүүд шаардаж байна. Өмнийн говьд нүүрсний зам илүүдсэн үү гэхээс дутаагүй................
